FAQ Veel gestelde vragen

Veel gestelde vragen

Waarom en hoe een diervriendelijk zwerfkattenbeleid voeren?
Waarom het vangen van zwerfkatten, steriliseren of castreren, en weer vrijlaten in hun natuurlijke habitat de enige oplossing is die werkt.
Heeft mijn gemeente een diervriendelijk zwerfkattenbeleid?
Een sterilisatieactie in de praktijk
Wat is de invloed van sterilisatie en castratie op het gedrag van zwerfkatten?
Wat zijn de positieve effecten van een sterilisatieactie van zwerfkatten op de buurt?
De zwerfkatten zijn niet van mij en ik wil ze ook niet terug...
Kun je die zwerfkatten dan niet herplaatsen, of in een bos of op een boerderij loslaten?
De zwerfkatten vangen vogeltjes in mijn tuin...
De zwerfkatten plassen en doen hun behoefte in mijn tuin...
Als ik de zwerfkatten niet voer, gaan ze dan weg?
Een zwerfkat met kittens, wat te doen in dergelijke situatie?
Kun je zwerfkatten socialiseren?
Vormen zwerfkatten werkelijk een bedreiging voor bepaalde vogelsoorten?
Mogen jagers zwerfkatten doodschieten?

Waarom en hoe een diervriendelijk zwerfkattenbeleid voeren?

Naast de gewone huiskatten zijn er veel verwilderde (zwerf)katten, oorspronkelijk vaak (jongen van) huiskatten. Populaties verwilderde katten breiden zich snel uit. Binnen een jaar kunnen zes zwerfkatten uitgroeien tot een groep van dertig. Een poes kan twee tot drie keer per jaar een nest met meerdere jongen krijgen. Deze sterke groei is de oorzaak van een aantal problemen.
Dierenwelzijnsproblemen: ziekte, honger, verwondingen, jagers, vergiftiging, ...
Overlast: lawaai, urinegeur, uitwerpselen, schade, ...

Zwerfkatten leven in een grijze zone. Ze zijn tot op zekere hoogte afhankelijk van mensen, omdat de situatie waarin de meeste zwerfkatten gedwongen worden te leven, verre van natuurlijk is. Anderzijds kunnen de meeste zwerfkatten - vanwege hun schuwe en angstige karakter - niet meer in een huiselijke omgeving leven.
Omwonenden, gemeenten en andere betrokken kloppen regelmatig bij asielen, vzw's of overheidsinstanties aan voor een oplossing.

Enkele redenen om het zwerfkattenprobleem diervriendelijk aan te pakken:

Leefbaarheid voor de burgers;
Handhaving van de openbare orde: verminderen van overlast;
Wettelijke verantwoordelijkheid voor zwerfdieren;
Bijdrage aan dierenwelzijn;
Succes in andere steden / gemeenten;
Positieve profilering gemeente.

De voorkeursmethode om de zwerfkattenpopulatie op een diervriendelijke en effectieve manier beheersbaar te maken, is: vangen, steriel maken en terugplaatsen (internationaal bekend als TNR - Trap, Neuter, Release). Onderzoek toonde aan dat dit de beste methode is om zowel overlast als dierenleed te bestrijden. Sinds 1980 werken organisaties in binnen- en buitenland volgens deze methode, die weliswaar een investering in tijd en geld betekent, en dient samen te gaan met het sensibiliseren van katteneigenaars zodat deze de zwerfkattenpopulatie niet doen toenemen door die aan te vullen met ongewenste nestjes.

Geen vacuümeffect
Als er zwerfkatten in een bepaald gebied voorkomen, is dit kennelijk een aantrekkelijke leefomgeving. Er zijn voldoende voedselbronnen en schuilmogelijkheden voorhanden. Als zwerfkatten worden weggevangen en niet terugkeren naar de oude leefomgeving, zal de leeggekomen plek snel worden ingenomen door andere verwilderde katten. Als een vacuüm trekt de aantrekkelijke leefomgeving zwerfkatten aan. Dieren schijnen instinctmatig aan te voelen hoe die ecologische leegte te vullen. Territorium is schaars en het blijkt in de praktijk onmogelijk een gebied waar katten hebben geleefd onaantrekkelijk te maken. Als katten worden teruggezet, treedt het vacuümeffect niet op!

Minder overlast
Doordat de katten steriel worden gemaakt, neemt de overlast beduidend af. De hormoonhuishouding van katten verandert door castratie. Er worden geen kittens meer geboren, katers sproeien minder, het paargedrag verdwijnt en territoriaal gedrag als krabben en markeren wordt minder. De kattengroep heeft minder voedsel nodig en zal vriendelijker gedrag vertonen naar huiskatten.

De groep blijft stabiel
Er komen geen tientallen kittens per jaar meer bij, het aantal katten blijft stabiel. Voorts zal een steriele groep katten nieuwkomers niet snel accepteren omdat de hiërarchie in de groep bepaald is. Er komen geen nieuwe niet-steriele zwerfkatten bij. Deze worden geweerd door de reeds aanwezige katten. Ervaring leert dat er wel huiskatten bij populaties verwilderde katten worden gedumpt door katteneigenaars. Daarom ook is het erg belangrijk om deze mensen te sensibiliseren en te wijzen op hun verantwoordelijkheid.

Sterfhuisconstructie
De populatie verwilderde katten zal door natuurlijk verloop steeds kleiner worden en uiteindelijk uitsterven.

Diervriendelijk
Zwerfkatten kunnen volgens deze methode in hun eigen leefgebied blijven. Ze worden niet geëuthanaseerd en hoeven niet noodgedwongen in gevangenschap te leven. Kattinnen hoeven niet langer hun jongen in ongunstige omstandigheden groot te brengen, en katers voelen minder de behoefte een groot territorium te verdedigen. Doordat de levensstijl van steriele katten rustiger is (minder vechten, geen paargedrag meer), wordt de conditie van de katten beter.

Door problemen (overlast én dierenleed) samen aan te pakken en verantwoordelijkheden te spreiden, ontstaat er een gezamenlijke oplossing!

Waarom het vangen van zwerfkatten, steriliseren of castreren, en weer vrijlaten in hun natuurlijke habitat de enige oplossing is die werkt.

Het probleem begint bij ons !
Mensen dumpen hun gedomesticeerde huiskatten die daardoor gedwongen worden een nieuw leven te beginnen. Deze katten verwilderen, krijgen kittens, en voor je het weet heb je een (over)populatie van zwerfkatten. Kittens van zwerfkatten worden door katten opgevoed, en niet door mensen, waardoor domesticatie van die kleintjes na de leeftijd van 12 à 16 weken vaak niet meer lukt. Deze relatief korte, maar zeer belangrijke periode wordt de kritische socialisatieperiode genoemd. Het is dan dat de kittens zich geuren, geluiden en handelingen gaan inprenten, die bepalend zijn voor hun wereldbeeld en voor de rest van hun kattenleven. Als er tijdens deze periode geen positieve interactie met mensen plaats vindt, zullen de kittens een mens nooit als lid van hun "familie" beschouwen, en wantrouwig blijven voor alles wat mens is. Het hoeft geen betoog dat er voor deze katten in de reeds overvolle dierenasielen geen plaats is. Ze komen immers, zijnde verwilderd, niet voor adoptie in aanmerking.
Wat te doen dan met al die zwerfkatten, die geen schootpoezen meer kunnen worden, en die niemand wil ?

De juiste weg !
Steeds meer mensen en organisaties zien in dat de methode van vangen, steriel maken en terugplaatsen de enige efficiënte is tot het bekomen van een duurzame verantwoorde oplossing voor dit probleem. Het is de enige diervriendelijke weg die op termijn de grootte van de zwerfkattenpopulatie geleidelijk, maar effectief zal verkleinen.

Zwerfkatten vangen om ze te doden lost de problemen niet op!
Voor dierenvrienden is het doden van zwerfkatten geen optie. Anderen, die allerlei soorten overlast van dakloze katten aanvoeren, of er gewoon van af willen, zien dat praktische idee van vangen en doden wel zitten. Alleen... het werkt niet !
"Waarom niet ?", zul je vragen. "Als je het probleem verwijdert, los je het probleem toch op?" Niet dus, want een zo gecreëerde schijnbare rust is slechts tijdelijk. Eerder vroeg dan laat, zullen andere zwerfkatten, op zoek naar een onderkomen en voedsel, het vrijgekomen territorium inpalmen. Telkens een groep zwerfkatten verwijderd wordt, zal dat de deur openen voor andere dakloze katten. En er is heus geen te kort aan zwerfkatten op zoek naar een fijne plek om te leven.
Terwijl het euthanaseren van een lijdend, niet meer te helpen dier een actie van menselijkheid is, betekent het vangen en doden van gezonde zwerfkatten, wetend dat het alternatief van sterilisatie en castratie geboden wordt, een eindeloze cyclus van steeds weer nieuwe dieren en steeds weer doden. Het getuigt bovendien van een ethisch bankroet, van een gebrek aan begrip en respect voor het meest elementaire recht van ieder levend wezen: het recht op leven !

Heeft mijn gemeente een diervriendelijk zwerfkattenbeleid?

De lijst van Limburgse gemeenten, met de contactgegevens en de vermelding of ze al dan niet een zwerfkatvriendelijk beleid hebben (en een samenwerkingsovereenkomst met vzw Het Felix Project), vind je onder Gemeenten, de overeenkomsten.

Een lijst van Belgische steden en gemeenten met een sterilisatieproject voor zwerfkatten, vind je op de website van GAIA, klik hier.

Een sterilisatieactie in de praktijk.

De aanpak van een populatie zwerfkatten kent altijd drie fasen: de voorbereiding, de daadwerkelijke vangactie en de nazorg.
De voorbereiding bestaat voornamelijk uit het voorlichten van omwonenden, zodat tot een goede samenwerking kan worden gekomen. Het informeren en begrip kweken voor de sterilisatieaanpak bij de betrokkenen, zijn belangrijke succesfactoren voor het welslagen van de vangactie. Het vergt tijd en energie in de voorbereidende fase, maar loont uiteindelijk wel. Ervaring leert dat de meeste betrokkenen tenslotte wel overtuigd raken van de diervriendelijke aanpak, maar dat dit wel de nodige moeite kost. Het fenomeen zwerfkat is namelijk omgeven met onkunde, onbegrip en onverschilligheid.
Een buurtbevraging door de wijkagent kan gebruikt worden voor het inventariseren van de situatie en om na te gaan of het wel degelijk om zwerfkatten gaat, waar deze gevoederd worden en door wie. Buurtbewoners die voeren zijn een handig aanspreekpunt voor de vangacties. Anderzijds biedt de rondvraag de mogelijkheid om de omwonenden en betrokkenen te informeren en hen te overtuigen van de gevolgde aanpak. Dit laatste kan eventueel ook via een info- en sensibilisatiefoldertje.
Reacties van omwonenden kunnen variëren van "Ik ben bang dat de katten afgemaakt worden" tot "Het zijn mijn katten niet, dus haal ze maar weg". Het zal niet lukken iedereen te overtuigen van de gewenste aanpak, wat ook niet nodig is voor een geslaagde vangactie. Best is de communicatie vooral te voeren met de mensen die de katten voeren. Zij weten meestal wel hoe de buurtbewoners tegen de katten aankijken. Naar aanleiding van het buurtonderzoek kan er een contactpersoon (bijvoorbeeld de diervriendelijke melder) worden aangewezen. Deze persoon bemiddelt tussen de organisatie en de buurt. Het aanstellen van een contactpersoon verhoogt de betrokkenheid, spaart tijd en werk en beperkt misbruik.
De vangactie eindigt, na de nodige herstelperiode, uiteindelijk in het terugplaatsen van de gevangen dieren.
Tot slot is nazorg belangrijk om ook op termijn resultaat te boeken.

Wat is de invloed van sterilisatie en castratie op het gedrag van zwerfkatten?

Zwerven vermindert, dus minder verspreiding van infectieziekten en parasieten;
Paargedrag verdwijnt, dus minder seksueel overdraagbare ziekten en bijgevolg gezondere katten;
Stabiele groepen, dus minder markeren van het terrein door sproeien van de katers;
Toename van de levensduur en de levenskwaliteit van de dieren.

Wat zijn de positieve effecten van een sterilisatieactie van zwerfkatten op de buurt?

Er worden geen ongewenste kittens meer geboren;
Voldoening en vreugde voor de mens omwille van de zorg voor dieren. Dit is een zeer belangrijke sociale functie! Veel mensen die dreigen te vereenzamen, praten tegen "hun" dieren, blijven hen voeden, en zullen een betere levenskwaliteit ervaren. Dieren houden mensen uit depressies;
Sterkere, gezondere zwerfkatten reduceren beter het knaagdierenbestand;
Geen nachtelijke geluidsoverlast meer;
Zwerfkatten die door mensen gevoed worden, zullen zich aan hun weldoeners en de voederplaats hechten, zodat ze niet op zoek gaan naar andere territoria, en dus ook geen gevechten aangaan met andere (huis)katten.

De zwerfkatten zijn niet van mij en ik wil ze ook niet terug...

Verwilderde katten zijn van niemand en alleen samen kunnen we de problemen aanpakken. Ze kunnen, zijnde verwilderd, niet meer in huis bij mensen worden geplaatst en andere mogelijkheden zijn er ook niet voor ze. Terugplaatsen, na sterilisatie of castratie, is de enige effectieve en diervriendelijke methode. Ze wegvangen om te euthanaseren biedt geen oplossing. Binnen de kortste keren zullen andere zwerfkatten op de leeggekomen plekken komen. De problemen zouden zich herhalen. Gebeurt er niets, dan zal de populatie alleen maar groter worden.
In een buurt waar zwerfkatten zitten, is meestal ook een verzorger aanwezig die hen voeding verschaft en zich over hen ontfermt. Probeer met deze persoon afspraken te maken i.v.m. een sterilisatieactie en een vaste voedingsplaats die ook proper gehouden wordt.

Kun je die zwerfkatten dan niet herplaatsen, of in een bos of op een boerderij loslaten?

Katten zijn sterk locatiegebonden, dus kun je ze niet zomaar loslaten in een voor hun vreemde omgeving. Dit betekent dat ze op zoek zouden gaan naar hun vertrouwde plek en naar voedsel. Ze verdwalen en verhongeren. Wilde katten, wat niet hetzelfde is als verwilderde katten en die in België niet meer voorkomen, zijn gewend aan de "vrije natuur" en kunnen voor zichzelf zorgen. Zwerfkatten echter lukt het niet hun kostje zelf bij elkaar te sprokkelen.
Herplaatsen is dus een uitzondering en zelden succesvol. Het is trouwens niet eenvoudig om veilige nieuwe locaties te vinden voor herplaatsing. Bovendien is het geen structurele oplossing voor het zwerfkattenprobleem. Het beleid is immers vangen en terugplaatsen in de oude leefomgeving.

De zwerfkatten vangen vogeltjes in mijn tuin...

Katten zijn roofdieren en jagen instinctief en uit behoefte aan voedsel op kleine prooidieren als vogels, maar ook muizen en ratten. Niet alleen verwilderde katten, maar ook huiskatten jagen. Hier is dus weinig aan te doen. Het voederen van zwerfkatten helpt wel. Onderzoek toonde aan dat katten die van prooidieren moeten leven, wel honderd keer zoveel vangen als katten die gevoerd worden.

De zwerfkatten plassen en doen hun behoefte in mijn tuin...

Erg vervelend, maar er is iets aan te doen. Er zijn diverse katvriendelijke middelen in omloop die katten weghouden uit perkjes en borders. Bij dierenspeciaalzaken zijn luchtjes verkrijgbaar (als pasta of verstuiver) waar katten niet van houden.

Als ik de zwerfkatten niet voer, gaan ze dan weg?

Katten concentreren zich rond plekken waar voedsel voorhanden is. Op het moment dat er niet gevoerd wordt, betekent dit niet per sé dat ze ook volledig verdwijnen. Zwerfkatten zijn echte overlevers en dus nooit afhankelijk van één voerplek. Bovendien worden ze meestal door meerdere mensen uit de buut van voedsel voorzien. Het is zelfs aan te raden beperkt bij te voeren. Dat wil zeggen: gericht voedsel geven aan de aanwezige katten, wat in samenspraak met de buurtbewoners afgesproken kan worden. Dit zal het welzijn van de katten ten goede komen en overlast (krabben aan vuilniszakken, zoeken naar voedsel, vangen van te veel vogeltjes) verminderen.

Een zwerfkat met kittens, wat te doen in dergelijke situatie?

Het is niet aan te bevelen om een wilde mensschuwe moederpoes in een kooi op te sluiten om haar kroost verder groot te brengen.
Lees meer, klik hier...

Kun je zwerfkatten socialiseren?

Zwerfkatten die al heel lang zwerven of die zelfs op straat geboren zijn, zijn moeilijk te socialiseren. Deze dieren zijn over het algemeen erg schuw en bang voor mensen. Het is in dergelijke gevallen niet in het belang van het dier om langdurig in gevangenschap te leven. Deze katten vangen en naar een asiel brengen is dus geen oplossing van het probleem. De opvang van deze specifieke groep dieren vergt een andere aanpak dan de opvang van een gevonden tamme (huis)kat die via een asiel wel nog plaatsbaar is.

Vormen zwerfkatten werkelijk een bedreiging voor bepaalde vogelsoorten?

Of is er een andere verklaring voor het langzaam verdwijnen van een aantal vogelsoorten? En zo ja, welke dan?

Katten zijn gemakkelijke zondebokken voor de schade die mensen zelf aan ecosystemen toebrengen.
Zwerfkatten bevinden zich in een soort van grijze zone, noch huiskat noch wilde kat zijnde. Ze zijn daarom erg kwetsbaar en kunnen zich niet beroepen op een wettelijke verdediging. Dat is echter ook niet nodig want eerst en vooral moet het menselijk ras met de vinger worden gewezen als hoofdoorzaak nummer één voor het verdwijnen van een aantal soorten vogels (en van nog een heleboel andere dieren). Uit zelfzuchtige economische overwegingen, vernietigen we de woongebieden en ecosystemen van ontelbare vogels. Pollutie, het ondeskundig gebruik van insecticiden, herbiciden en meststoffen creëert wereldwijd aantastingen van biotopen en de vaak niet meer te herstellen uitroeiing van duizenden vogels en in het wild levende zoogdieren. Het is een bekend feit dat de mussenpopulatie vooral drastisch vermindert in gebieden waar insecten - absoluut noodzakelijke voedingsbron voor mussen en hun jongen - ondoordacht met tal van middelen worden bestreden.
Natuurbioloog en kattenkenner, Roger Tabor, waarschuwt met reden dat het stigmatiseren van zwerfkatten als zijnde de voornaamste vogeldoders, en de consequentie hieraan ondoordacht gekoppeld - het daarom doden van zwerfkatten -, wel eens een averechts negatief effect kan hebben op het evenwicht binnen bepaalde biotopen. Tabor, die 30 jaar zwerfkatten bestudeerde, zegt hierover: "Je moet steeds het totaalbeeld voor ogen houden. Er zijn feiten bekent van plaatsen waar sommigen vasthielden aan het simplistisch argument dat katten een catastrofale bedreiging zouden zijn voor vogels. Dus werden daar alle zwerfkatten verwijderd. Maar wat bleek al snel? Een veel grotere bedreiging voor vogels, en voor allerlei soorten in het wild levende kleine dieren, gingen knaagdieren vormen, met op kop de rat. En de grootte van de rattenpopulatie nam er explosief toe. De meest belangrijke natuurlijke vijand van knaagdieren was er niet meer: de zwerfkat."
Iedere vrij in de natuur lopende kat verschalkt instinctief vogels, maar het aandeel van (zwerf)katten met betrekking tot het verdwijnen van vogelsoorten vormt geen doorslaggevende factor. Vele kattenexperts zijn het er zelfs over eens dat huiskatten meer op vogels jagen dan zwerfkatten omdat, in tegenstelling tot huiskatten, zwerfkatten zuinig moeten omgaan met hun energie die ze volop nodig hebben om te overleven. Ze zullen die energie daarom eerder gebruiken voor het relatief gemakkelijk vangen van knaagdieren en niet verspillen aan meestal tijdig wegvliegende vogels.

Mogen jagers zwerfkatten doodschieten?

In Vlaanderen werd de jacht op katten in 2008 verboden. Vlaamse jagers knalden jaarlijks 7000 tot 8000 katten neer. De populatieregulering van verwilderde katten met het geweer was slechts toegelaten tot en met het jachtseizoen 2009-2010. In 2008 werd immers het jachtdecreet herzien met, voor wat betreft Vlaanderen, het intrekken van de toelating om op verwilderde katten te schieten vanaf 2010.
November 2013,
Met de nieuwe wet die er dankzij de CD&V gekomen is, hebben jagers het recht verwilderde zwerfkatten te laten doden.
Lees het hele verhaal, klik hier...